Հայկական Զեյթուն քաղաքը 400 տարի դիմադրել է Օսմանյան կայսրությանը, 19-րդ դարի վերջին թուրքերը կրկին փորձում են գրավել ազատ Զեյթունը և այստեղ տեղավորել իրենց կայմակամին (նահանգապետին)։ Եվ նրանք կրկին ձախողվում են: Շուրջ 2 հազար հայեր այն ժամանակ 12 հրանոթներով ջախջախեցին թուրքական 24 գումարտակ։ Օսմանցիները որոշեցին վերջնականապես լուծել Զեյթունի հարցը կրակոտ 1915 թվականին։ Այնուհետև քաղաք նետվեց Ֆահրի փաշայի 10000-րդ թուրքական բանակը, որի հրամանատարներն էին գերմանացի սպաները։ Չնայած նրան, որ հենց Զեյթունում հազարից մի փոքր ավելի պաշտպաններ էին մնացել։ Այդ տարի շատ զեյթունցի ֆիդայիներ կռվեցին՝ օգնելով Արեւմտյան Հայաստանի հայրենակիցներին։ Այն, ինչ լավ գիտեին թուրքերը... Զեյթունցիները քաջաբար պաշտպանեցին իրենց սիրելի ու հայրենի քաղաքը մինչև վերջ, Զեյթունցիների մի մասը վերադարձավ տուն։ Բայց Թուրքիա քաղաքը վերադարձնելով, նա նորից լքեց այն։ Զեյթունի հայերի փոխարեն նոր իշխանությունները վերաբնակեցրին Բալկաններից թուրք փախստականներին։ Թուրքերը Զեյթունը վերանվանել են իրենց սպարապետ Սուլեյմանի անունով, որին հայերը վնասազերծել են քաղաքի գրոհի ժամանակ։ Այսպես մի պահ ավարտվեց հայոց ազատատենչ Զեյթուն քաղաքի շքեղ պատմությունը, որն ավելի քան 400 տարի՝ 16-րդ դարից մինչև 20-րդ դարի սկիզբը, միայնակ դեմ էր աշխարհի ամենահզոր կայսրություններից մեկին...
Բայց աշխարհի բոլոր հայերը գիտեն ու հավատում են՝ մի օր կվերադառնան գեղեցիկ ու ըմբոստ Զեյթուն, որը նորից ազատ է լինելու։ Զեյթունի պաշտպանությունը Մուսալեռի, Վանի, Արցախի և այլ փառավոր վայրերի պաշտպանությունը հավերժ մտավ հայ ժողովրդի հերոսական պատմության մեջ։ Տիգրան Չուխաջյանի և Հարություն Չագրյանի հեղինակած «Զեյթունների երթը» դարձավ զավթիչների դեմ հայության փառապանծ ազգային-ազատագրական պայքարի ամենահայտնի երգերից մեկը։